Klienci często pytają nas, z jakich materiałów powinno być zbudowane pomieszczenie przeznaczone na pracownię rentgenowską.
Żaden materiał konstrukcyjny nie wyklucza wykorzystania danego pomieszczenia jako pracowni rentgenowskiej. Od rodzaju materiału zależy jednak to, czy trzeba będzie dosłonić daną przegrodę dodatkowymi warstwami.
W trakcie naszej wieloletniej praktyki zetknęliśmy się z niemal wszystkimi rozwiązaniami stosowanymi w polskim budownictwie.
Biorąc pod uwagę niemal nieskończoną liczbę scenariuszy, nie da się podać uniwersalnego rozwiązania, które znajdzie zastosowanie w każdych warunkach. Zebraliśmy jednak garść najistotniejszych informacji, które przydadzą się inwestorowi na etapie rozpatrywania potencjalnych rozwiązań.
Na początek ważne zastrzeżenie: polskie i europejskie normy, które mówią o osłonowości danego materiału (czyli w jakim stopniu materiał ten zatrzymuje promieniowanie X i gamma), uwzględniają tylko materiały lite. Oznacza to, że jakakolwiek pustka znajdująca się wewnątrz pojedynczego elementu budowlanego dyskwalifikuje go jako materiał osłonowy. Jako osłony nie są więc traktowane pustaki ceramiczne, pustaki betonowe, drążone bloczki silikatowe czy cegła kratówka.
Ściany
- Bloczek betonowy (lity) – spośród materiałów powszechnie występujących na polskim rynku beton jest materiałem o największej gęstości. Dzięki temu ma najwyższe parametry osłonowości.
Dla aparatów pracujących przy napięciu do 100 kV, które stanowią zdecydowaną większość urządzeń stosowanych w lecznicach weterynaryjnych, ściana zawierająca warstwę 10 cm litego betonu zapewni osłonowość umożliwiającą bezpieczną pracę niemal w każdych warunkach. Trzeba się tylko upewnić, czy płyty betonowe, z których zostały wykonane ściany pracowni, nie są np. płytami kanałowymi. Taki wariant wyklucza jednoznaczne wyliczenie osłonowości danej przegrody. Tym samym płyta kanałowa nie może być traktowana jako warstwa osłonowa. - Cegła pełna – kolejnym popularnym materiałem jest cegła pełna. Ściana zbudowana z pojedynczej warstwy cegły położonej na płasko, czyli o grubości 12 cm, zapewni nam bezpieczeństwo oraz brak konieczności stosowania dodatkowych osłon w niemal każdym scenariuszu.
Jeśli ściana jest zbudowana z dwóch warstw cegły, czyli o grubości 24 cm, mamy zapewnioną wymaganą osłonowość nawet przy pracy z urządzeniami rentgenowskimi o większej mocy, tj. pracującymi przy napięciu do 150 kV. - Gazobeton – jest często wykorzystywanym materiałem w polskim budownictwie. Jego popularność wynika z dobrych parametrów izolacyjnych, łatwości obróbki oraz wytrzymałości na czynniki istotne z punktu widzenia konstrukcyjnego. Tym samym jest materiałem często spotykanym w lecznicach, gdzie planowana jest pracownia rentgenowska. Gazobeton, nazywany również betonem komórkowym, ma najniższą osłonowość spośród omawianych tu rozwiązań. Dlatego aby osiągnąć porównywalną osłonowość radiologiczną, ściana wykonana z gazobetonu powinna być 2-3 razy grubsza od ściany wykonanej z betonu czy cegły pełnej. Dopiero ściana o grubości około 30 cm zapewni nam poziom bezpieczeństwa wymagany przy standardowej praktyce z aparatem rentgenowskim.
Jak widać, bezpieczna pracownia rentgenowska wcale nie musi mieć grubych ścian – oczywiście o ile ściany te zapewniają właściwą osłonowość. Jeśli ściana jest wykonana z materiału nieosłonowego, faktycznie powinna mieć grubość dwóch czy trzech metrów, żeby zapewnić nam zabezpieczenie porównywalne do 8 cm litego betonu. A takich ścian nie spotkamy, pomijając średniowieczne warownie.
Stropy
Nieco inaczej wyglądają rozwiązania stosowane w stropach, czyli przegrodach poziomych, oddzielających poszczególne kondygnacje.
Jeśli zarówno na wyższej, jak i niższej kondygnacji znajdują się inne pomieszczenia, zdecydowanie bardziej krytyczny jest strop dolny pracowni, czyli jego podłoga.
Przestrzeń znajdująca się bezpośrednio pod pracującym aparatem rentgenowskim jest bowiem narażona na działanie wiązki pierwotnej – wielokrotnie silniejszej niż wiązka promieniowania rozproszonego, która ma znaczenie przy obliczeniach dla ścian (przegród poziomowych) i sufitu (stropu górnego). Dlatego w dalszej części materiału skupimy się właśnie na stropie dolnym.
- Często spotykanym rozwiązaniem stosowanym przy budowie stropów są pustaki stropowe Teriva.
Ze względu na konstrukcję, czyli pustkę znajdującą się w przekroju, warstwa ta uznawana jest za nieosłonową. Standardowym elementem stropu zbudowanego w konstrukcji Teriva jest warstwa nadbetonu, której grubość będzie zależeć od typu wykorzystanego pustaka oraz innych czynników. Dlatego jeśli w danej lecznicy zastosowano takie właśnie rozwiązanie, należy skupić się na grubości warstwy nadbetonu, który będzie jedyną warstwą mającą właściwości osłony radiologicznej. - Innym często spotykanym rozwiązaniem są płyty żerańskie. Również tutaj kluczowe będzie określenie grubości ewentualnej warstwy nadbetonu, który jest materiałem litym, w odróżnieniu od kanałowej płyty, jaką jest płyta żerańska.
Ze względu na mnogość rozwiązań wykorzystywanych do budowy stropów nie sposób opisać wszystkich możliwych opcji. Dlatego warto zapamiętać podstawowe zasady.
Jako osłonę możemy brać pod uwagę jedynie materiał lity, co przy stropie w zasadzie ogranicza nas do warstw betonu. Jeśli pod pracownią znajduje się inne pomieszczenie, w którym ktoś może przebywać w czasie pracy aparatu, warstwa betonu, która zapewni nam wymaganą osłonę radiologiczną, powinna mieć grubość przynajmniej 20 cm, czyli około trzy razy więcej niż przy przegrodzie poziomej, czyli ścianie.
Osłony dodatkowe
Wszędzie tam, gdzie istniejące osłony naturalne są niewystarczające, stosuje się dodatkowe osłony. Najpopularniejszym rozwiązaniem są blachy ołowiane, zwane również folią ołowianą.
Blachy ołowiane występują w grubościach umożliwiających precyzyjne dobranie osłony do konkretnej pracowni. Najczęściej będą to warstwy zawierające 0,5 mm Pb, 1 mm Pb lub 1,5 mm Pb.
Jeżeli ściany pracowni zostały wykonane z materiałów takich jak wszelkiego typu pustaki, cegły kratówki czy płyty kartonowo-gipsowe, możemy spodziewać się konieczności dosłonięcia tych ścian warstwą „osłonową”. Jest to niezbędne, aby móc rozpocząć proces legalizacji pracowni.
Jak projektujemy
Każdy nasz projekt jednoznacznie określa, jakie osłony będą wymagane oraz gdzie je zastosować. Przy obliczeniach zawsze kierujemy się bezpieczeństwem oraz efektywnym wykorzystaniem istniejących osłon, co przekłada się na rozsądny kosztowo projekt.
Zawsze rozpatrujemy indywidualną sytuację inwestora, tak żeby uniknąć kosztów, które są zbędne z punktu widzenia ochrony radiologicznej. Projektujemy tak, żeby oszczędzić naszym klientom niepotrzebnych wydatków.
Zapraszamy do kontaktu
Jeśli macie wątpliwości, czy Wasza pracownia spełnia wymagane parametry bezpieczeństwa radiologicznego, zachęcamy do skorzystania z usługi audytu pracowni. Audyt pracowni w połączeniu z ekspertyzą budowlaną przeprowadzoną przez inżyniera o wymaganych uprawnieniach da Wam 100% pewność oraz zapewni bezpieczeństwo Wam oraz osobom w Waszym otoczeniu.
Właściciel , IOR-1
